Oskar Kolberg (Henryk Oskar Kolberg) - etnograf, folklorysta i kompozytor. Urodzony 22 lutego 1814 w miejscowości Przysucha w powiecie opoczyńskim, zmarł 3 czerwca 1890 w Krakowie.
Był synem Juliusza - inżyniera-geodety, przybyłego w 1798 do Polski z Prus oraz Karoliny z domu Mercoeur, pochodzącej z rodziny francuskiej.
Po kilkuletnim pobycie w Opoczyńskiem ojciec został powołany na stanowisko profesora Katedry geodezji, miernictwa i topografii Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzina na trwałe związała się ze środowiskiem intelektualnym i artystycznym Warszawy. Kolbergowie zamieszkali w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego, gdzie bywali wybitni przedstawiciele świata nauki i sztuki, a najczęściej sąsiedzi: Samuel Bogumił Linde, Mikołaj Chopin i Kazimierz Brodziński. Z Fryderykiem Chopinem był w bliskiej przyjaźni starszy brat Oskara - Wilhelm.
W latach 1823-30 Oskar Kolberg uczęszczał do Liceum Warszawskiego. Równocześnie pobierał naukę gry na fortepianie u Franciszka Vettera (1824-30). Po przymusowym zamknięciu Liceum w 1830 (w ramach restrykcji ze strony władz carskich spowodowanych wybuchem Powstania Listopadowego), 16-letni Kolberg podjął pracę jako księgowy w kantorze bankowym Samuela Fraenkla - pracował tu w latach 1830-33 oraz od 1841 do 1844. Jednocześnie kontynuował studia muzyczne, od 1830 pod kierunkiem Józefa Elsnera, w latach 1832-34 u Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego, w latach 1835-36 pod kierunkiem Karla Friedricha Girschnera i Karla Friedricha Rungenhagena w Berlinie.
Początkowo wiązał swoją przyszłość z karierą kompozytorską, jednak jego debiut w 1836 przeszedł bez echa. Pod koniec lat 30. zaczął przejawiać zainteresowanie folklorem - od 1838, podczas wypraw w gronie przyjaciół (literatów, malarzy, muzyków, m.in. Józefa Konopki, Emila Jenikego, Teofila Lenartowicza, Ignacego Marcelego Komorowskiego, Cypriana Norwida, Wojciecha Gersona), notował pieśni i melodie ludowe w okolicach Warszawy, ok. 1840 miał już ich ponad 600. W latach 1842-45 wydał w pięciu zeszytach swój pierwszy zbiór - "Pieśni ludu polskiego"; zawierał on 125 melodii ludowych opracowanych na głos i fortepian. W latach 1846-47 opublikowało 90 kolejnych (od nr 126), również w układzie na głos i fortepian. Zbiór ten spotkał się jednak z krytyką za naruszenie prostoty melodii, niewłaściwe opracowanie harmoniczne i wprowadzanie przygrywek. Mimo głosów krytycznych Kolberg nadal opracowywał melodie ludowe na głos i fortepian oraz publikował je w ramach artykułów: "O pieśniach litewskich" oraz "Pieśni czeskie i słowackie" ("Dzwon Literacki", 1846), "Pieśni ludu weselne" ("Biblioteka Warszawska", 1847), "Pieśni ludu obrzędowe. Kogutek, gaik, okrężne" ("Album Literacki", 1848).
Od 1845 przez 12 lat pracował jako urzędnik w zarządzie kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej. Jednocześnie podjął systematyczne badania terenowe, początkowo na Mazowszu, z czasem objął nimi cały obszar dawnej Rzeczpospolitej.W latach 50. odniósł sukces w zakresie muzyki - w 1853 odbyły się, w wykonaniu amatorów, prywatnie premiery dwóch obrazów z życia ludu: "Króla pasterzy" i "Scen w karczmie". "Król pasterzy" doczekał się także wystawienia siedmiu przedstawień w Teatrze Wielkim w 1859.
Jednocześnie współpracował z warszawskimi czasopismami - pisał artykuły o tematyce ludowej, jak również z zakresu historii muzyki do "Biblioteki Warszawskiej", "Tygodnika Ilustrowanego", "Kłosów". Od 1859 do1868 był współredaktorem Encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbrandta, dla której opracował ok. 150 haseł.
W latach 1856-57 zaczęły ukazywać się zeszyty "Pieśni ludu polskiego", zawierające ponad 400 melodii ludowych w formie autentycznej, bez opracowania harmonicznego. Zostały one przyjęte entuzjastycznie i bardzo wysoko ocenione. Kolberg planował wydawanie dalszych tomów pieśni, jednak do kontynuacji serii w systematycznym układzie nie doszło. W 1865 ukazał się I tom dzieła pt. "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Seria I. Sandomierskie". Odtąd realizował tę nową koncepcję poprzez cykle monografii regionalnych, tworzących obraz XIX-wiecznej kultury ludowej. W 1867 wydał "Kujawy" jako serię III i IV "Ludu...", traktując tym samym "Pieśni ludu polskiego" z 1857 jako serię I, a "Sandomierskie" jako serię II swojego dzieła. Bezskutecznie szukał pomocy finansowej dla swego przedsięwzięcia. Brak materialnego wsparcia edycji, sytuacja polityczna w Królestwie Polskim oraz obietnica subwencji ze strony Krakowskiego Towarzystwa Naukowego skłoniły go do opuszczenia na zawsze Warszawy w 1871. Zamieszkał pod Krakowem najpierw w Mogilanach, u przyjaciela, towarzysza pierwszych wędrówek, Józefa Konopki, a następnie w Modlnicy we dworze Juliana, brata Józefa, gdzie spędził 13 lat. Bliskość Krakowa, związek z jego środowiskiem naukowym, ówczesne warunki polityczne w Galicji stwarzały znacznie lepsze możliwości pracy, niż te, na które pozwalała sytuacja w zaborze rosyjskim.
W 1873 Kolberg został członkiem-korespondentem Krakowskiej Akademii Umiejętności, a w 1874 przewodniczącym sekcji etnologicznej Komisji Antropologicznej Akademii. W 1878 udał się na światową wystawę do Paryża. Za swoje wydawnictwa, eksponowane w dziale etnograficznym pawilonu austriackiego, otrzymał brązowy medal. Był jednym z patronów naukowych zorganizowanej w 1880 wystawy etnograficznej w Kołomyi.
Jesienią 1884 opuścił Modlnicę i przeniósł się do Krakowa, gdzie żył i pracował w warunkach niezwykle skromnych. Świadomy upływu czasu, wydawał pośpiesznie kolejne tomy swojego dzieła. W 1885 ukazał się t. I nowej serii "Obrazy etnograficzne", którą prowadził równolegle do "Ludu...". W tym samym roku odbył ostatnią podróż badawczą w Sanockie i Przemyskie. 31 maja 1889 Kolberg obchodził jubileusz 50-lecia pracy, zorganizowany przez krakowskie środowisko naukowe i artystyczne. Z okazji jubileuszu otrzymał w 1889 członkostwo honorowe Cesarskiego Towarzystwa Miłośników Przyrody, Antropologii i Etnografii w Moskwie oraz członkostwo Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i Warszawskiego Towarzystwa Śpiewaczego "Lutnia". W lipcu tego roku zamieszkał w domu swego przyjaciela, a później wykonawcy testamentu, Izydora Kopernickiego, który po śmierci Kolberga wydał II część "Chełmskiego" oraz "Przemyskie".
Po II wojnie światowej Polskie Towarzystwo Ludoznawcze zainicjowało sprawę udostępnienia spuścizny Kolberga, którą uznano za najważniejszą dla polskiej etnografii muzycznej. Prace przygotowawcze rozpoczęte zostały w 1958. W 1960 uchwałą Rady Państwa zostało zaakceptowane wydanie "Dzieł wszystkich Oskara Kolberga". Przygotowanie wydania powierzano specjalistom różnych dziedzin - etnografom, etnomuzykologom, muzykologom i filologom. W 1961 rozpoczęto wznawianie wszystkich tomów "Ludu...".
W 1974 roku ustanowiono Nagrodę im. Oskara Kolberga przyznawaną twórcom ludowym, działaczom ruchu folklorystycznego oraz naukowcom.
Źródło: http://culture.pl