Prof. dr hab. Andrzej Schinzel
Urodził się 5 kwietnia 1937 roku w Sandomierzu. Jest synem znanego sandomierskiego lekarza społecznika Zygmunta Schinzla i Marii ze Świeżyńskich, artystki malarki.
Jako 14-letni uczeń sandomierskiego I Liceum Ogólnokształcącego w 1951 roku zajął pierwsze miejsce w II Olimpiadzie Matematycznej, a w 1953 roku zdał maturę.
Studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim ukończył w 1958 roku jako uczeń prof. Wacława Sierpińskiego. Specjalizuje się w teorii liczb. Doktor nauk matematyczno-fizycznych (1960), doktor habilitowany matematyki (1962), profesor nadzwyczajny (1967), profesor zwyczajny (1974), członek korespondent PAN (1979), członek rzeczywisty PAN (1994).
Od 1960 roku pracuje w Instytucie Matematycznym PAN, w latach 1986-1989 był zastępcą dyrektora ds. naukowych. Jest przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu (od 2007), redaktorem pisma "Acta Arithmetica" (od 1969) oraz członkiem komitetów redakcyjnych pism "Mathematica Slovaca", "Bulletin of the Polish Academy of Sciences-Mathematics" i "Lietuvos Matematikos Rinkinys".
Był stypendystą Fundacji Rockefellera w Cambridge i Upsali (1960-61). Zapraszano go jako wykładowcę do uniwersytetów w Columbus 1964-1965, Paryżu (1967), Limoges (1981 i 1984), Pizie (1984), Ann Arbor (Michigan - 1977) oraz jako prelegenta m. in. IX i XV Zjazdu Matematyków Polskich w Krakowie w 1969 r. i 1999 r., Międzynarodowego Kongresu Matematyków w Nicei w 1970 r., Journées Arithmétiques w Bordeaux w 1974 r., Caen w 1976 r., Exeter w 1980 r., Ulm w 1987 r., Limoges w 1997 r. Prowadził wykłady im. P. Turána w Budapeszcie 1984 r., w czasie I Konferencji Kanadyjskiego Stowarzyszenia Teorii Liczb w Banff 1988 r., na konferencji z teorii liczb w Kyoto 1997 r., i na Austriacko-Węgiersko-Słowackim sympozjum z teorii liczb w Grazu 1992 r., Był uczestnikiem VII Seminarium Interdyscyplinarnego w Castel Gandolfo 1993 r., XI Seminarium w 2001 i XII Seminarium w 2003 r.
Jest autorem ponad 200 prac, głównie z teorii liczb oraz trzech książek: Wacław Sierpiński, Warszawa 1976; Selected Topies on Polynomials, Ann Arbor 1982 i Polynomials with special regard to reducibility, Cambridge 2000. Wybór prac pt. Selecta (2 tomy) wyszedł w Zurychu w 2007 r. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego od 1953 r., w latach 1981-1983 pełnił funkcję wiceprezesa. Zasiadał w Komitecie Głównym Olimpiady Matematycznej (1969-1986 i 1989-1999), zaś jego przewodniczącym był w latach 1969-1971 i 1995-1997. Jest członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1982 r.), był przewodniczącym Wydziału III (1982-1987); należy do Niemieckiej Akademii Przyrodników - Leopoldina (od 1976 r.), Austriackiej Akademii Nauk (członek korespondent od 1997 r.), Węgierskiej Akademii Nauk (członek honorowy od 2001 r.) i Polskiej Akademii Umiejętności (od 2002 r., członek czynny od 2004 r.).
Laureat licznych nagród, m. in. Nagrody Wydziału Nauk Matematyczno-Fizycznych, Chemicznych i Geologiczno-Geograficznych PAN (1962), Nagrody Polskiego Towarzystwa Matematycznego im. Zaremby (1969), Nagrody Państwowej II stopnia (1974), Nagrody Fundacji Jurzykowskiego (Nowy Jork 1979), Nagrody Prezesa Rady Ministrów (2003), doktor honoris causa Uniwersytetu w Caen z 1998 r.
Odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim (1979), Oficerskim (1988) i Komandorskim (2002) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), Medalem Pamiątkowym im. Wacława Sierpińskiego Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego i Uniwersytetu Warszawskiego (1982), Dyplomem Honorowym Rady Narodowej w Sandomierzu (1986), Medalem im. Stefana Banacha Polskiej Akademii Nauk (1992), Medalem Pamiątkowym im. Władysława Orlicza Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu (1997), Papieskim Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice (1977).
Jest czynnym prorektorem Archikonfraterni Literackiej w Warszawie.
Leon Sobieraj
Urodził się 21 lipca 1932 roku w Sandomierzu jako czwarte dziecko Józefy i Jana Sobierajów. Ojciec pracował w więzieniu i z powodu panującego tam tyfusu, którym się zaraził, zmarł w 1943 roku.
Leon Sobieraj uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Sandomierzu, następnie od roku 1948 rozpoczął naukę w Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Sandomierzu, którą ukończył w 1951 roku i złożył egzamin maturalny z wynikiem bardzo dobrym. Po zdaniu egzaminu wstępnego został przyjęty na kierunek - fizyka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jednak po dwóch latach przerwał studia z powodu trudności materialnych. Po powrocie do Sandomierza podjął pracę w Szkole Podstawowej nr 1 jako nauczyciel historii. Pracując kontynuował naukę najpierw w Studium Nauczycielskim na Wydziale Zaocznym dla Pracujących w Kielcach, gdzie uzyskał dyplom w 1962 roku, później podjął studia historyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu na Wydziale Filologiczno-Historycznym i w 1969 roku uzyskał tytuł magistra. Od 1961 roku przeszedł do pracy w harcerstwie. Objął stanowisko Komendanta Hufca, które zajmował do 1966 roku. W latach 1966-1969 pracował w Wydziale Oświaty i Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sandomierzu na stanowisku zastępcy inspektora. W latach 1969-1973 pełnił funkcję inspektora tego wydziału. W tym czasie ukończył Studia Podyplomowe wizytatorów metodyków historii w Instytucie Kształcenia Nauczycieli w Warszawie. Następnie został wizytatorem przedmiotowo-metodycznym z historii i wychowania obywatelskiego w Tarnobrzegu. Od 1975 r. pełnił funkcję koordynatora w zespole nauczycieli metodyków. W 1976 roku został członkiem Państwowej Komisji Egzaminów Kwalifikacyjnych dla Nauczycieli, działającej przy Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Rzeszowie. W następnym roku (1977) ukończył Studia Podyplomowe w Centrum Kształcenia Nauczycieli w Piotrkowie Trybunalskim. W 1986 roku zdobył drugi stopień specjalizacji zawodowej z historii przyznany przez Międzywojewódzką Komisję Kwalifikacyjną w Rzeszowie. W roku 1987 przeszedł na emeryturę. Przez cały ten czas utrzymywał ścisły kontakt ze Szkołą Podstawową nr 1 (sandomierską jedynką), w której uczył historii, wypełniając obowiązujące pensum godzin.
Leon Sobieraj przez znaczną część swojego życia związany był z harcerstwem. Przeszedł wszystkie szczeble harcerskiej hierarchii od "szeregowego harcerza" aż do Komendanta Sandomierskiego Hufca czy przewodniczącego Chorągwianej Komisji Instruktorskiej i Członka Rady Chorągwi. Dwukrotnie uczestniczył w centralnych zjazdach ZHP, gdzie został nagrodzony najwyższymi odznaczeniami harcerskimi. W środowisku harcerskim posiadał bardzo duży autorytet, na który pracował przez całe życie. Był wychowawcą licznej rzeszy harcerzy i instruktorów. Praca z harcerzami było jego wielką pasją. Całe życie zawodowe związany był ze szkołą i jej problemami. Zmarł 3 września 1990 roku w Sandomierzu, został pochowany na Cmentarzu Katedralnym.
Leon Sobieraj był współautorem licznych publikacji metodycznych ODN Rzeszów i ODP Tarnobrzeg z zakresu historii, które spotkały się z dużym zainteresowaniem i wysoką oceną nauczycieli. W okresie pracy zawodowej i społecznej otrzymał liczne wyróżnienia, nagrody i odznaczenia oraz związane z nimi tytuły.
Odznaczenia harcerskie: Honorowa Odznaka Ofensywy Zuchowej (1962 r); Odznaka Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1966 r); Krzyż Zasługi dla ZHP (1971 r); Srebrne Odznaczenie imienia Janka Krasickiego (1974 r); Złote Odznaczenie imienia Janka Krasickiego (1980 r); Złoty Krzyż Zasługi dla ZHP; Odznaka Zasłużony dla Chorągwi Tarnobrzeskiej (1985 r).
Odznaczenia państwowe i resortowe: Srebrny Krzyż Zasługi - 1968 r.; Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974 r); Złoty Krzyż Zasługi (1976 r); Medal Edukacji Narodowej (1981 r); Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983 r); Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984 r).
Ponadto uhonorowany został: Medalem "Przyjaciel Dziecka", brązowym medalem "Za Zasługi dla Obronności Kraju", odznakami "Zasłużony Działacz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci", "Zasłużony dla Miasta Sandomierza", "Zasłużony dla Województwa Tarnobrzeskiego", "Zasłużony dla Kielecczyzny".
W 1995 roku otrzymał Nagrodę Ministra Oświaty i Wychowania Drugiego Stopnia. Był także kilkakrotnie wybierany jako radny do Miejskiej Rady Narodowej.
Rodzina Sobolewskich w Sandomierzu
Sobolewscy wywodzą się z Podlasia. W XIX wieku osiedlili się w majątku we wsi Chwałki pod Sandomierzem. Członkowie rodziny przez pokolenia byli związani z Progimnazjum i Gimnazjum w Sandomierzu, jako uczniowie bądź nauczyciele. Wartości patriotyczne i społeczne były drogowskazem prowadzącym przez życie kolejne pokolenia rodziny.
Janusz Sobolewski
Urodził się 1 września 1921 roku w Chełmie Lubelskim w rodzinie Wincentego i Wiktorii ze Strzałkowskich. W 1939 roku ukończył Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Sandomierzu. Studiował medycynę na tajnych kompletach w Warszawie. Działał w konspiracji, prowadził nasłuch radiowy, redagował oraz kolportował pismo "Naród w Walce" związane ze Stronnictwem Narodowym, wydawane jako tygodnik na wzór centralnej gazetki SN "Walka" w nakładzie 500 egzemplarzy. Było ono kolportowane w powiatach sandomierskim, opatowskim, janowskim i tarnobrzeskim (w latach 1940-1942 ukazało się 120 numerów). Janusz Sobolewski był żołnierzem Armii Krajowej, pseudonim "Jerzy". Został dwukrotnie aresztowany przez gestapo: 15 listopada 1942 roku w Kielcach (więziony w więzieniu w Kielcach, skąd uciekł wraz z innymi współwięźniami) oraz 26 października 1943 roku w Warszawie (więziony na Pawiaku i w więzieniu przy ul. Gęsiej, skąd również zbiegł).
Walczył w powstaniu warszawskim (w tym celu specjalnie pojechał z Sandomierza do Warszawy), był dowódcą oddziału na Starym Mieście. Został ranny w podudzie i zmarł z upływu krwi 26 sierpnia 1944 roku, gdyż cierpiał na hemofilię. Nie pomogła interwencja chirurga prof. Wincentego Tomasiewicza. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Symboliczna płyta nagrobna znajduje się na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Powstania Warszawskiego.
Kazimierz Sobolewski
Urodził się 3 stycznia 1919 roku w Modliborzycach w powiecie Janów Lubelski. Po ukończeniu w 1936 roku Państwowego Gimnazjum im. J. Piłsudskiego w Sandomierzu rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie działał w "Młodzieży Wszechpolskiej". Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie aresztowany pod zarzutem ukrywania broni, został zwolniony po kilku dniach dzięki interwencji prof. Jakuba Parnasa. Zagrożony ponownym aresztowaniem wrócił do Sandomierza, gdzie w latach 1940-1942 pracował w Szpitalu św. Ducha. Równocześnie włączył się w działalność konspiracyjną; kierował wraz z ojcem, Wincentym Sobolewskim (1884-1956) grupą (ok. 50 osób) Stronnictwa Narodowego (SN), organizował nasłuch radiowy, redagował w domu pismo "Naród w Walce", które było kolportowane w powiatach sandomierskim, tarnobrzeskim, janowskim i opatowskim jako tygodnik w nakładzie 500 egzemplarzy (w latach 1940-1942 ukazało się około 120 numerów). Aresztowany w styczniu 1942 r. uciekł z rąk gestapo i przeniósł się do Lwowa, gdzie do kwietnia 1944 roku pracował przy wytwarzaniu szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu w Instytucie Badawczym Rudolfa Weigla. Równocześnie kontynuował studia medyczne na uruchomionych przez Niemców fachowych kursach medycznych (Staatliche Medizinische Fachkurse). 8 lutego 1944 roku otrzymał świadectwo ich ukończenia (uznawane po wojnie za dyplom lekarski) i został zatrudniony w oddziale chorób zakaźnych kliniki chorób wewnętrznych.
We Lwowie nadal działał w konspiracji i współtworzył gazetę konspiracyjną "Słowo Polskie", wydawaną przez Wydział Propagandy Zarządu Okręgowego SN. Ponadto w lwowskim Okręgu Delegatury Rządu był przedstawicielem SN, z jego ramienia wszedł w skład Kierownictwa Walki Cywilnej we Lwowie i został mianowany komendantem Straży Samorządowej na województwo stanisławowskie.
Po ponownym zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie i dekonspiracji lwowskiej Delegatury Rządu został aresztowany 28 sierpnia 1944 i osadzony w więzieniu przy ulicy Łąckiego, potem w procesie członków Delegatury skazano go na 18 lat obozu. Wyrok odbywał od 25 marca 1945 roku w obozach w Incie (Komi ASSR) oraz Pot'mie (Mordwińska ASSR). Po pewnym czasie został tam zatrudniony w szpitalu obozowym: był m.in. kierownikiem laboratorium sanitarno-bakteriologicznego, kierownikiem punktu przetaczania krwi i ordynatorem Oddziału Wewnętrznego i Ocznego Centralnego Szpitala Obozowego w Incie. Szkolił podległy sobie personel i prowadził badania naukowe w oparciu o materiał szpitalny, m.in. nad etiologią i epidemiologią żółtaczki zakaźnej i leptospirozy żółtaczkowej w warunkach arktycznych (ponad 400 przypadków), warunkami przetaczania krwi ze szczególnym uwzględnieniem wstrząsów potransfuzyjnych (ponad 600 przypadków), a także analizował wyniki badań krwi i szpiku kostnego przy żółtaczkach hemolitycznych oraz rozpoznanie i różnicowanie chorób Weila i Botkina. 28 czerwca 1955 roku na mocy rewizji wyroku i orzeczenia Sądu Najwyższego ZSRR zwolniono go z obozu i w październiku tego roku powrócił do Polski.
W grudniu 1955 roku podjął pracę w Szpitalu Powiatowym w Sandomierzu, gdzie od podstaw zorganizował laboratorium analityczne i punkt krwiodawstwa, którymi kierował aż do śmierci, został również ordynatorem Oddziału Zakaźnego. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, a przez kilkanaście lat wiceprezesem jego oddziału w Kielcach. Przygotowanej pracy doktorskiej Metody oznaczania kwasu askorbinowego nie zdążył już obronić. Zmarł 5 stycznia1968 roku w Krakowie.
Pozostawił po sobie pamiętnik "Moja droga do Polski" (maszynopis w posiadaniu Biblioteki UJ) oraz szereg prac z zakresu chorób zakaźnych i analityki medycznej, publikowanych w czasopismach medycznych polskich i rosyjskich.
Stanisław Władysław Sobolewski
Urodził się 28 października 1885 roku we wsi Chwałki pod Sandomierzem w rodzinie Jana i Franciszki z Gajków.
Po ukończeniu Progimnazjum w Sandomierzu rozpoczął naukę w Gimnazjum w Radomiu, gdzie brał udział w pracach nielegalnych kółek patriotyczno-samokształceniowych. Za udział w strajku szkolnym nie został dopuszczony do matury - zdał ją 14 czerwca 1905 roku jako ekstern w Mińsku Litewskim. Następnie rozpoczął studia chemiczne w Szwajcarii na uniwersytecie we Fryburgu. Podczas studiów bywał częstym gościem w domu Ignacego Mościckiego. W 1909 roku uzyskał stopień licencjata i został asystentem w katedrze chemii organicznej u Augustyna Bistrzyckiego. Pod jego kierunkiem napisał dysertację "Die Kondensation von p-Tolilsaeure mit zweiwertigen Phenolen und Alkylaethern derselben" (Fryburg 1911), na której podstawie uzyskał w roku 1911 doktorat z odznaczeniem. Jako adiunkt kierował II laboratorium chemicznym, współpracując i publikując prace z Tadeuszem Estreicherem i Ch. Dhere.
W 1912 roku przyjął propozycję francuskiej firmy La Nitrogene z Lyonu i został kierownikiem laboratorium oraz zastępcą dyrektora d.s. technologii w nowo otwartej fabryce kwasu azotowego w miejscowości La Roche de Rame (departament Hautes Alpes). Stosując nowoczesne technologie, przyczynił się do modernizacji i podniesienia rentowności fabryki, a także wprowadził nową metodę produkcji kwasu azotowego.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej w sierpniu 1914 roku fabrykę zamknięto. Stanisław Sobolewski przez Włochy, Grecję, Bułgarię i Morze Czarne dotarł do Odessy, skąd powrócił do Polski i zamieszkał w Sandomierzu.
W 1915 roku był jednym z organizatorów (między innymi z wujem, ks. Janem Kantym Gajkowskim) pierwszego polskiego gimnazjum w Sandomierzu, które do roku 1919 działało jako Męska Szkoła Filologiczna: został nauczycielem większości przedmiotów ścisłych i przyrodniczych oraz organizował gabinet fizyczny i przyrodniczy. Po przekształceniu szkoły we wrześniu 1919 roku w Państwowe Gimnazjum uczył także języka francuskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości współorganizował samorząd powiatu sandomierskiego W 1919 roku był pracownikiem Wydziału Aprowizacji, w latach 1919-1921 pełnił także funkcję sekretarza Sejmiku Powiatu Sandomierskiego. Oddany pracy pedagogicznej (w roku 1930 został mianowany profesorem gimnazjalnym), odrzucił ofertę powrotu do przemysłu chemicznego we Francji i nie przyjął propozycji objęcia nadzoru technologicznego w Zakładach Azotowych w Mościskach, którą złożył mu Ignacy Mościki.
Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku został zastępcą komendanta Milicji Miejskiej w Sandomierzu. Podczas okupacji niemieckiej działał w tajnym nauczaniu jako członek komisji egzaminacyjnej, prowadził tajne komplety w zakresie szkoły średniej, za co został aresztowany w czerwcu 1940 roku i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenchausen-Oranienburg. Potem przenoszono go kolejno do obozów Bergen-Belsen, Holzgas i Kaufering pod Augsburgiem.
W maju 1945 roku podczas transportu do Dachau został uwolniony przez wojska amerykańskie. W Monachium zgłosił się do Komitetu Polskiego i objął funkcję szefa aprowizacji w obozie przejściowym skupiającym byłych więźniów oraz robotników przymusowych z Polski. W końcu lipca 1945 roku powrócił do kraju i aż do przejścia na emeryturę w 1955 roku uczył w sandomierskim Gimnazjum.
Uniwersytet Fryburski w 1961 roku dokonał uroczystego odnowienia doktoratu Stanisława Sobolewskiego. Zmarł 12 lutego 1969 roku w Sandomierzu i tam został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Katedralnym. Był odznaczony Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929). Pozostawił niepublikowane wspomnienia (maszynopis w posiadaniu rodziny).
Wincenty Bolesław Sobolewski
Urodził się 12 października 1889 roku we wsi Chwałki pod Sandomierzem w rodzinie Jana i Franciszki z Gajków.
Po ukończeniu szkoły powszechnej i progimnazjum w Sandomierzu w 1907 roku rozpoczął naukę w miejscowym Gimnazjum, skąd został usunięty za udział w strajku szkolnym, podczas którego uczniowie domagali się spolszczenia szkoły. Część z nich była tylko okresowo relegowana, a część nie mogła już powrócić do szkoły. Wincenty Sobolewski został ponownie przyjęty do Gimnazjum, które ukończył, lecz z powodu represji nie dopuszczono go do składania matury. Kontynuował naukę w Gimnazjach w Radomiu oraz w Lublinie. W 1913 roku rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Egzaminy dyplomowe zdał w styczniu 1917 roku w Rostowie nad Donem - w związku z ewakuacją uniwersytetu spowodowaną działaniami wojennymi - i otrzymał tytuł doktora medycyny. Dostał przydział do armii rosyjskiej w Nowoczerkasku, następnie w Sewastopolu.
Po zakończeniu działań wojennych w 1918 roku osiadł w Modliborzycach koło Janowa Lubelskiego. Otrzymał przydział do 35 p. piechoty WP w Chełmie, następnie w Kowlu. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Następnie został przeniesiony do szpitala wojskowego 3 p. artylerii WP w Chełmie z siedzibą w Zamościu, a w sierpniu 1921 roku do Sandomierza do 4 batalionu saperów.
Od tego roku - przez wiele lat - pełnił równocześnie funkcję lekarza szkolnego i nauczyciela higieny w Gimnazjum im. Marszałka Piłsudskiego. W 1926 roku został lekarzem miejskim i to stanowisko piastował do 1950 roku, tj. do jego likwidacji (z przerwą w latach 1942-1944, kiedy to ukrywał się przed gestapo, przebywając w Tuczępach, pow. Busko). Od 1927 roku był lekarzem więziennym w Sandomierzu.
W 1930 roku został zdemobilizowany w randze majora. Wtedy przejął także opiekę lekarską nad alumnami Wyższego Seminarium Duchownego oraz uczennicami gimnazjum żeńskiego.
W 1939 r. został ponownie zmobilizowany i otrzymał przydział na komendanta szpitala zakaźnego w Samborze, następnie w Busku pod Lwowem. Dostał się do niewoli bolszewickiej, jednak udało mu się zbiec. Powrócił do Sandomierza, gdzie kontynuował pracę lekarza miejskiego, lekarza więziennego, a od 1941 roku ordynatora Oddziału Zakaźnego.
Zajmował się pracą konspiracyjną. Był związany ze Stronnictwem Narodowym. Redagował pismo "Naród w Walce", wydawane jako tygodnik na wzór centralnej gazetki SN w nakładzie 500 egzemplarzy (w latach 1940-1942 ukazało się 120 numerów). Pismo było kolportowane w powiatach sandomierskim, opatowskim, janowskim i tarnobrzeskim. Jako lekarz więzienny pośredniczył w przekazywaniu informacji o uwięzionych żołnierzach Armii Krajowej. W 1942 roku zagrożony aresztowaniem uciekł do Tuczęp, gdzie nadal leczył chorych, w tym partyzantów z oddziału "Jędrusie".
Po zakończeniu wojny wrócił do Sandomierza i kontynuował pracę lekarza miejskiego, pełnił obowiązki ordynatora Oddziału Zakaźnego. Od 1945 roku był kierownikiem Ośrodka Zdrowia i rozpoczął pracę jako lekarz kolejowy. W 1965 roku odszedł na emeryturę.
Uzyskał specjalizację w zakresie chorób wewnętrznych oraz dermatologii i wenerologii. Pozostawił po sobie pamiętniki z lat 1942-1969 (publikowane fragmentarycznie w "Zeszytach Archiwum Medycyny", "Zeszytach Sandomierskich"), a także niepublikowaną powieść autobiograficzną "Z życia lekarza małego miasteczka".
Zmarł 1 maja 1976 roku. Został pochowany na Cmentarzu Katedralnym w Sandomierzu.
Mieczysław Szpakiewicz
Urodził się 1 stycznia 1890 roku w Sandomierzu. Był synem Wacława Szpakiewicza i Marii z Jaroszyńskich. Ukończył Gimnazjum w Sandomierzu, a następnie Wydział Farmacji na Uniwersytecie w Kazaniu. Uczył się też w szkole dramatycznej.
W styczniu 1913 roku wystąpił w warszawskim Teatrze Polskim w roli Niewolnika Mammei ("Irydion"), później grał w Płocku. W latach 1914-1916 występował w Teatrze Polskim w Kijowie, a później przez dwa sezony związany był z teatrem Studya również w Kijowie. W kwietniu 1918 roku zorganizował z M. Brokowskim-Brykiem zespół, z którym odwiedził m.in. Żytomierz, Humań, Białą Cerkiew, Winnicę, Kamieniec Podolski.
Latem 1918 roku wrócił do Warszawy i występował w sezonie teatralnym 1918-1919 w Teatrze Polskim, w latach 1919-1921 w Reducie, a także w Teatrze Rozmaitości. W latach 1921-1924 był dyrektorem Teatru Narodowego w Toruniu, gdzie też grał i reżyserował. W okresie od 1924 do 1926 roku pracował w Teatrze Polskim w Poznaniu, a przez następne dwa sezony teatralne w Teatrze Miejskim w Łodzi.
Jesienią 1927 roku zorganizował zespół teatralny pod nazwą Placówka Żywego Słowa i kierował nim wespół z J. Górską przy współpracy literackiej A. Górskiego i malarskiej J. Golusa. Zespół ten nie miał początkowo własnej siedziby, występował w świetlicach, w fabrykach, w szkołach w Warszawie i innych miastach, m.in. w Łodzi, Piotrkowie, Radomiu i różnych zakątkach Wielkopolski. W repertuarze miał arcydzieła poezji polskiej i obcej, recytowane przez chóry i solistów, w pomysłowej, a jednocześnie bardzo prostej inscenizacji. Po roku Placówka Żywego Słowa osiedliła się w Warszawie w Teatrze "Ateneum", gdzie zainaugurowała swoją działalność w październiku 1928 roku inscenizacją "Wandy" Norwida (wystawionej wtedy po raz pierwszy). Mimo interesujących osiągnięć przedsięwzięcie musiano zlikwidować z powodu trudności finansowych po upływie pierwszego sezonu, który zakończono objazdem Kresów Wschodnich latem 1929 roku.
Następnie Szpakiewicz został kierownikiem artystycznym Teatru Polskiego w Katowicach. W latach 1931-1938 był dyrektorem Teatrów Miejskich w Wilnie, a od jesieni 1938 r. do końca października 1939 roku dyrektorem Teatrów Miejskich we Lwowie.
Podczas II wojny światowej przez pewien czas pracował jako aptekarz. Od marca 1944 roku do kwietnia 1945 r. był kierownikiem artystycznym i reżyserem Polskiego Teatru Dramatycznego w Wilnie. Zorganizował tu i prowadził Studio Dramatyczne. Na krótko przed śmiercią przeniósł się do Torunia.
Był cenionym aktorem o dobrych warunkach zewnętrznych i pięknym głosie. Grał wiele pierwszoplanowych ról, m.in. tytułowe w Hamlecie i Kordianie, Gustawa-Konrada ("Dziady"), Dziennikarza i Poetę ("Wesele"), Don Rodryga ("Cyd"), Wincentego ("Ponad śnieg"), Don Fernanda ("Książę Niezłomny"), Oswalda ("Upiory"), Anzelma ("Róża") Orsina ("Wieczór Trzech Króli"), Jaśka ("Lampka oliwna"). Jako dyrektor teatru zasłużył sobie na wysoką ocenę J. Osterwy: "rzadki w polskim teatrze ideowiec". Ambitny w doborze repertuaru, wystawił wiele dawnych arcydzieł, obok których wprowadzał na scenę utwory awangardowe. Za jego dyrektury w Toruniu odegrano po raz pierwszy dwie sztuki S. I. Witkiewicza: "Wariat i zakonnica" i "W małym dworku", sztukę Persy Zwierżontkowskaja. Był doświadczonym reżyserem. W 1932 roku otrzymał na ogólnopolskim konkursie, w dwudziestą piątą rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego, wyróżnienie za inscenizację "Zygmunta Augusta". Nadto reżyserował takie sztuki jak: "Balladyna", "Wesele" (1921), "Książę Niezłomny" (1922), "Hamlet" (1934).
Był współorganizatorem ZASP i członkiem Zarządu Głównego w latach 19191920. Opublikował liczne artykuły na tematy związane z teatrem, wygłaszał odczyty i pogadanki radiowe, przełożył dwie książki S. Wołkońskicgo: "Człowiek wyrazisty" (Warszawa 1920) i "Słowo wyraziste" (Poznań 1925).
Zmarł 26 czerwca 1945 w Toruniu.
Stanisław Szwarc-Bronikowski
Urodził się 1 marca 1917 roku w Górkach koło Klimontowa, gdzie jego ojciec był ogrodnikiem w tamtejszym majątku. Po ukończeniu Gimnazjum w Sandomierzu studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego i w Wyższej Szkole Dziennikarstwa.
W czasie okupacji brał czynny udział w ruchu oporu ZWZ-AK pod pseudonimem "Roman". Był założycielem i redaktorem konspiracyjnych pism na Kielecczyźnie w latach 1939-1945. W czasie akcji "Burza" pełnił różne funkcje, m.in. oficera oświatowego 2 pułku piechoty legionowej AK, referenta Biura Informacji i Propagandy (BIP) 2 Dywizji AK.
Po zakończeniu wojny pod przybranym nazwiskiem działał w organizacji "Wolność i niepodległość" w woj. olsztyńskim. Był współzałożycielem "Wiadomości Mazurskich" (pierwszy dziennik dla Warmii i Mazur).
W 1946 roku został aresztowany i więziony w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Podczas następnego aresztowania w 1949 roku uciekł i do 1955 roku ukrywał się pod różnymi nazwiskami, pracując kolejno jako malarz-ilustrator, fotograf, cieśla. W 1955 roku ponownie został aresztowany. Po rocznym pobycie w więzieniu powrócił na wolność i do swego nazwiska.
Pracował jako redaktor działu popularyzacji nauki tygodnika "Dookoła świata" (1956-1960). Był założycielem oraz prezesem Spółki Mieszkaniowej "Dziennikarz" w latach 1958-1960 oraz redaktorem TVP od 1960 do 1995 roku.
Jest członkiem licznych organizacji: ZAiKS, SDP, Międzynarodowej Organizacji TV "One Word"; "The Explorers Club"; Nationale Geographic Society, Towarzystwa Przyjaciół Filozofii Ekologicznej, Światowego Związku Żołnierzy AK.
Odznaczony Krzyżem Walecznych (Londyn 1944 r.), Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945 r.), Krzyżem AK "Burza". Jest laureatem licznych nagród za działalność zawodową, m.in. Przewodniczącego Komitetu ds. RTV (1970, 1974, 1977, 1990); wyróżniony został "Złotym Ekranem" 1973. Zdobył I nagrodę na festiwalach filmowych: w La Chapelle-Vercaur 1988 oraz w Barcelonie 1989 roku. Dwukrotnie przyznano mu I nagrodę w konkursie LOP za filmy ekologiczno-przyrodnicze w TVP (1987 i 1990 rok). Zdobył Grand Prix na festiwalu "Ekofilm 92" oraz Nagrodę Specjalną "Ekofilm 94". Uhonorowany został Złotym Krzyżem Zasługi oraz licznymi medalami za popularyzację różnych dziedzin życia.
Bardzo bogata jest także jego twórczość telewizyjna, na którą składa się sto kilkanaście filmów popularnonaukowych o tematyce przyrodniczej, ekologicznej, etnograficznej, archeologicznej, geologicznej oraz religioznawczej. W TVP filmy emitowane m.in. "Mongolskie ballady", "W cztery świata strony", "Z Alaski do Kolorado", "Przez antypody", "Tropami mułów", "U źródeł naszej cywilizacji", a także seriale filmów ekologicznych "Opowieści o bursztynie", "Najstarszy Testament", "Zielone komnaty", "Testament wieków" (o pradziejach naszych ziem i państwa polskiego w świetle najnowszych badań).
Większość filmów autor zrealizował za granicą (wyjazdy głównie prywatne). Wyemitowano je w telewizjach różnych krajów Europy, USA, Australii, Kanadzie.
Równie znacząca jest twórczość oświatowa, na którą składają się eseje i cykle reportaży podróżniczych, wywiady publikowane w różnych czasopismach oraz książka-album "Poszukiwanie zaginionych światów", uhonorowana nagrodą im. Arkadego Fiedlera - Bursztynowy Motyl w 1996 roku. Natomiast "Testament wieków" wyróżniono doroczną autorską nagrodą historyczną "Klio" w 1997 roku. "Żywy symbol kosmosu" (1999) przygotowywany jest do druku.
Jego hobby to kolekcjonowanie zabytkowych przedmiotów znalezionych podczas wypraw.
Zmarł 8 stycznia 2010 w Warszawie.
Prof. dr hab. inż. Tadeusz Szaraniec
Urodził się 27 X 1929 w Chodkowie Starym na Kielecczyźnie. Naukę rozpoczął w sąsiedniej wiosce. W ciężkich powojennych czasach uczył się w gimnazjum wiejskim w Łoniowie, które zostało utworzone przez właścicieli tamtejszego pałacyku w ich siedzibie rodzinnej. Owi właściciele pałacu oraz ks. proboszcz tworzyli wspaniałe grono pedagogiczne. Całe życie wspominał tych ludzi z wielką wdzięcznością i twierdził, że miał szczęście do wybitnych pedagogów i wielkich ludzi.
Podobnie wyrażał się o zespole pedagogicznym z Collegium Gostomianum w Sandomierzu, gdzie kontynuował naukę po ukończeniu wspomnianego już Gimnazjum Wiejskiego. W tym okresie znalazł dom pełen ciepła i serdeczności u swego stryjostwa w Strochcicach koło Sandomierza. Tamte lata sprawiły, że całe życie pałał miłością do uliczek i wąwozów sandomierskich, a samo miasto uznawał za najpiękniejsze na świecie. W 1950 ukończył Collegium Gostomianum i rozpoczął studia na Politechnice w Gdańsku.
Jeszcze jako student chodził do Instytutu Budownictwa Wodnego PAN i pytał o przyszłą pracę. Instytutem kierował wtedy prof. Romuald Cebertowicz, naukowiec biorący udział w ratowaniu Krzywej Wieży w Pizie. Zapamiętał zdesperowanego młodego człowieka i przyjął go na stanowisko młodszego laboranta, który potraktował to jako początek drogi do celu. W tym okresie dyrektorem instytutu został wielki naukowiec i wspaniały człowiek, prof. Stanisław Huckiel. Tenże profesor potrafił szybko wyczuć zaangażowanie każdego pracownika, również laboranta, i dlatego miał duży wpływ na rozwój młodego asystenta.
Minęło trochę czasu i Tadeusz Szaraniec przyszedł do profesora z prośbą o możliwości pracy nad interesującym go zagadnieniem. Zgodę uzyskał i 25 VI 1965 roku otrzymał tytuł doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy: Zdolność kotwiąca bloków sześciennych i prostopadłościennych w gruntach piaszczystych. Badania modelowe. Na tej samej uroczystości młody doktor poinformował zebrane kolegium naukowe, w jakim kierunku pójdą jego badania empiryczne do dysertacji habilitacyjnej.
W 1970 roku Tadeusz Szaraniec na podstawie oceny ogólnego dorobku naukowego i przedłożonej rozprawy habilitacyjnej pt. Ażurowe zakotwienia gruntowe uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk technicznych w zakresie mechaniki gruntów i fundamentowania. Za radą swego profesora przyjął propozycję Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i przeniósł się do Kielc, podejmując pracę na Wydziale Budownictwa Lądowego Kielecko-Radomskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej przekształconej w 1975 r. w Politechnikę Świętokrzyską. W tym okresie prowadził szereg badań naukowych z zakresu mechaniki gruntów i fundamentowania, prowadził zajęcia dydaktyczne ze studentami, był promotorem szeregu prac dyplomowych inżynierskich, magisterskich oraz 3 rozpraw doktorskich. Jest autorem wielu artykułów i książek, a w szczególności cyklu wydawniczego składającego się z 5 tomów wydanego w latach 19821989 przez Wydawnictwo PŚk, zawierającego teoretyczną i praktyczną wiedzę z zakresu nośności podłoża gruntowego, w tym nośności słabych gruntów. Zrealizował szereg projektów oraz ekspertyz naukowych i prac badawczych dla przemysłu o dużym znaczeniu dla rozwoju regionu świętokrzyskiego, głównie w zakresie ochrony środowiska oraz poszukiwania surowców mineralnych. Współpracował z pokrewnymi instytutami w Sarajewie, Pradze i Budapeszcie. Brał czynny udział w rozbudowie uczelni, pełniąc kolejno funkcję dyrektora Instytutu Geo-techniki, dziekana Wydziału Budownictwa Lądowego, prorektora Politechniki Świętokrzyskiej kilku kadencji.
W 1988 roku uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. Na jednym z wykładów profesor Politechniki Świętokrzyskiej powiedział: "Ojcem polskiej geotechniki był profesor naszej uczelni, Tadeusz Szaraniec". W dniu swojej śmierci powiedział do jednego ze swoich asystentów: "Mam tematów na 10 lat". 28 VI 1989 o godzinie 1145 przestało bić jego serce. Zmarł w miejscu, które ukochał - podczas egzaminu jego doktoranta przed pierwszą rozprawą doktorską na Wydziale Budownictwa Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach.
Ks. prof. dr Adam Szymański
Urodził się 14 października 1880 roku w Zawichoście, w rodzinie Jakuba i Józefy z Adamskich, którzy posiadali duże gospodarstwo rolne.
Po ukończeniu miejscowej szkoły elementarnej został przyjęty do Męskiego Progimnazjum w Sandomierzu.
Po ukończeniu czterech klas w 1895 wstąpił do miejscowego Seminarium Duchownego, skąd w 1901 r. wysłano go na dalsze studia w Carskiej Rzymskokatolickiej Akademii w Petersburgu. W 1905 r. ukończył akademię ze stopniem magistra teologii i podjął dalsze studia filozoficzne na uniwersytecie katolickim w Lowanium, gdzie uzyskał stopień licencjata filozofii św. Tomasza, a następnie doktora.
Po powrocie do Sandomierza (1907) został mianowany na stanowisko profesora Seminarium Duchownego i wikariusza kościoła filialnego pod wezwaniem św. Józefa, a następnie wikariusza przy Katedrze. Wkrótce także został mianowany wiceregensem seminarium. Tu wykładał filozofię, historię filozofii, socjologię, język francuski, teologię fundamentalną, apologetykę, ontologię, psychologię, historię Rosji, a także kosmologię.
Jesienią 1913 roku został powołany na stanowisko profesora filozofii w Carskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie wykładał między innymi kryteriologię, a w 1915 roku został wyróżniony kanonią honorową Kapituły Katedralnej w Sandomierzu. Senat uczelni nadał mu stopień doktora teologii w 1917 roku.
Rok później, po zamknięciu ostatniego semestru w Akademii Duchownej w Petersburgu, wrócił do Sandomierza i został mianowany rektorem Seminarium Duchownego. Pełnił jednocześnie obowiązki ekonoma seminarium, zwanego prokuratorem. Od czasu objęcia tych stanowisk ksiądz Szymański identyfikował się z kierowaną przez siebie uczelnią, rzetelnie przygotowywał swoje wykłady, troszczył się o dobór kwalifikowanych wykładowców, zabiegał o podniesienie seminarium do rzędu szkół wyższych, dokładał starań, by zabezpieczyć podstawy materialne tej instytucji. Badacze historii sandomierskiego seminarium podkreślają, iż ksiądz Szymański był jednym z najwybitniejszych rektorów w dziejach tej uczelni. W 1922 roku otrzymał godność papieskiego prałata domowego, a w 1946 - prałata kustosza Kapituły Katedralnej. W seminarium wykładał język francuski, historię filozofii, kryteriologię, apologetykę, teologię pasterską, patrologię, metodologię filozofii. Jako rektor ks. Szymański pełnił jednocześnie funkcję prefekta studiów, czyli bezpośredniego wychowawcy alumnów.
Od 1924 roku prowadził przez trzydzieści lat Niższe Seminarium Duchowne, uzyskując stanowisko dyrektora Prywatnego Męskiego Gimnazjum Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu.
Pełnił różne funkcje w Kapitule Katedralnej, Kurii Diecezjalnej i organizacjach społecznych, m.in. cenzora ksiąg treści religijnej, wizytatora nauki religii, sędziego prosynodalnego, kuratora Fundacji Szpitala Świętego Ducha. W latach okupacji był prześladowany, wraz z kilkoma księżmi i osobami świeckimi przebywał w miejscowym więzieniu (1942).
Zajmował się pracą naukową. Już w 1908 roku ogłosił drukiem swój pierwszy artykuł "O znaczeniu prasy". Potem powstały: "Szkice z ruchu religijnego wśród Słowian", "O kierunkach antyintelektualistycznych we współczesnej filozofii", opracowania haseł do "Podręcznej Encyklopedii Kościelnej". Całość prac obejmuje kilkadziesiąt pozycji, z czego połowa przypada na rozważania filozoficzne.
Zmarł 17 lutego 1956 roku i został pochowany w grobie rodzinnym w Zawichoście.
